مقدمه
حبوبات نقش اساسی در کشاورزی پایدار دارند. این محصولات منابع با ارزشی از پروتئین گیاهی هستندکه در رژیم غذایی انسان و خوراک دام بسیار ارزشمند می‌باشند. حبوبات پایداری و بهره‌وری خاک را افزایش داده و شانس استقرار بیماریها آفات و علفهای هرز را برای محصول بعدی بخصوص زمانی که غلات در تناوب قراردارند،کاهش می‌دهد.
نخود با داشتن 23 درصد پروتئین یکی از منابع غذایی مهم به شمار می رود که می تواند جایگزین مناسبی برای سایر منابع پروتئینی مانندگوشت باشد. این محصول به دلیل انجام فرآیند تثبیت بیولوژیکی ازت، باعث افزایش حاصلخیزی خاک می شود، که این افزایش حاصلخیزی باعث افزایش عملکرد محصولی که بعد از نخود در تناوب قرار می گیرد می شود. همچنین نخود مقاوم به شوری و خشکی می باشد که این ویژگی ها باعث شده است این گیاه در تناوب با سایر محصولات زراعی از جمله غلات قرار گیرد.
نخود در جهان
طبق گزارش سازمان فائو ایران در سال 2010 باتولید 239768 تن نخود مقام هفتم و از لحاظ سطح زیر کشت نخود مقام چهارم را در بین کشورهای جهان دارد. متوسط عملکرد در ایران (472کیلوگرم در هکتار) نسبت به عملکرد جهانی (1182کیلوگرم درهکتار) بسیار پایین است. سالانه سطحی معادل 1/2 میلیون هکتار در ایران به کشت حبوبات اختصاص دارد. ازاین میزان، نخود با سطحی معادل 508313 هکتار (بیش از 63% از سطح زیر کشت حبوبات) مقام اول را در بین سایر حبوبات دارد که از کل سطح زیر کشت، مقدار 9316 هکتار به صورت آبی و 498997 هکتار به صورت دیم می باشد. متوسط عملکرد نخودآبی در ایران 1377 کیلوگرم در هکتار و متوسط عملکرد نخود دیم 511 کیلوگرم در هکتار می باشد.
نخود در ایران
بر اساس بانک اطلاعات زراعت وزارت جهاد کشاورزی در سال زراعی 89/88 ، استان‌های کرمانشاه، لرستان و آذربایجان غربی به ترتیب با تولید 60442 تن و 50443 تن و 41557 تن نخود مقام‌های اول تا سوم و استان بوشهر نیز با تولید 1/63 تن مقام آخر تولید نخود کشور را دارا بودند. این در حالی است که از لحاظ سطح زیر کشت نیز کرمانشاه در سال زراعی 89/88 با مقدار 115355 هکتار بیشترین سطح زیر کشت و استان بوشهر با یک هکتار کمترین سطح زیر کشت نخود را به خود اختصاص دادند. طبق گزارش وزارت جهاد کشاورزی در سال زراعی 89/88 در بین استان های کشور، استان چهارمحال و بختیاری با عملکرد 1218 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد نخود دیم در واحد سطح و استان یزد با عملکرد 244/1 کیلوگرم در هکتار پایین ترین عملکرد نخود دیم در واحد سطح را دارا بوده‌اند.
تجارت نخود
در حال حاضر منابع خرید محصول نخود، بیشتر بازارهای محلی و بازار آزاد هستند. این حاکی از وضعیت نابه‌سامان بازار خرید نخود و رهاشدن بازار به دست واسطه بازارهای محلی و بازارهای آزاد می‌باشد و از اینرو مسئله عدم ثبات قیمت در محصول نخود و نیز تغییرات بسیار زیاد در تولید سالانه و قیمت این محصول امری طبیعی می‌باشد. صادرات نخود فقط حدود 11% ازکل تولید حبوبات را به خود اختصاص داده است. تجارت نخود در 33سال قبل بسیار اندک بوده، اما در هر حال حاضر تجارت آن رو به افزایش است. افزایش صادارت نخود در طول20 سال گذشته، به وضوح بیانگر افزایش صادارت نخود در آینده بوده و این محصول را بعنوان یک کالا مهم تجاری در بین حبوبات مطرح می‌‌سازد.
افزایش تجارت نخود در سطح جهان نیازمند تولید بیشتر نخود است که این امر افزایش سطح زیر کشت محصول را می‌طلبد. قیمت نخود باید به نحوی افزایش یابد که انگیزه لازم را برای کشاورزان ایجاد نماید، و بدینوسیله زمینه حضور فعال‌تر دربورس بوجود می‌آید. از مشکلات و تنگناهای نخود برای حضور فعال در بورس می توان به فقدان نقدینگی لازم در بخش، استاندارد نبودن محصول، از هم گسیختگی بازار و نوسان شدید، عدم توسعه حمل و نقل و صنایع بسته بندی، خرده پا بودن کشاورزی و فقر کشاورزان و عدم استفاده از حداکثر پتانسیل خود در صنایع تبدیلی اشاره کرد. یکی از عواملی که در صادرات این محصول نقش مهمی دارد نحوه بسته بندی آن در کشور می باشد.در حال حاضر فناوری بسته بندی نخود در کشور از استانداردهای جهانی فاصله دارد.
تاسیس شورای ملی نخود
با توجه به آنچه که در پیشتر به عنوان یک نمای کلی از محصول نخود مطرح شد، در حالی که اتحادیه صنف فعالان و همچنین اتحادیه صادرکنندگان نخود، در استان کرمانشاه طی سالیان گذشته مشغول به فعالیت بوده است، اما ضرورت وجود یک نهاد ملی جهت حمایت از تولید، فرآوری و تجارت و صادرات نخود آشکار می‌گردد.
بدین منظور و پس از رایزنی‌های فراوان و بهره‌گیری از دانش و تجربیات موفق برخی نهادهای مشابه همانند مرکز ملی فرش ایران، انجمن پسته ایران، شورای ملی زعفران ایران، بر آن شدیم تا با تشکیل «شورای ملی نخود ایران» گامی مهم و اساسی در راستای پررنگ‌تر شدن نقش محصول نخود در توسعه و شکوفایی اقتصاد کشاورزی ایران برداریم.
از آنجا که استان کرمانشاه به گواه آخرین آمار سازمان جهاد کشاورزی در جایگاه نخست تولید این محصول قرار دارد، پیشنهاد تشکیل این شورا نیز از همین استان در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران مطرح و تشکیل گردید.
هدف از تشکیل شورای ملی نخود
ساماندهی تولید، تجارت و مصرف نخود اعم از دانش تولید و فرآوری، کشت مطلوب، آموزش تولیدکنندگان، شناسایی و معرفی فرآورده‌های نخود و همچنین استفاده و انتقال تجربیات علمی و عملی دست‌اندرکاران و به‌هنگام نمودن آن برای نیل به اهداف قانونی و دفاع مشروع و قانونی از اشخاص حقیقی و حقوقی عضو از اهداف اصلی تشکیل شورای ملی نخود می‌باشد که با موافقت و نظارت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تشکیل گردیده است.
وظایف و اختیارات
برخی از مهم‌‌ترین و اساسی‌ترین وظایف و اختیارات شورا عبارتند از:
- تلاش برای ساماندهی تولید و تجارت داخلی و خارجی و مصرف نخود و فرآورده‌های آن؛
- بازاریابی مستمر جهانی و داخلی؛
- مشارکت گروهی در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها و تهیه و تنظیم پیش‌نویس قوانین، مقررات و مصوبات مرتبط با تولید و تجارت نخود در جهت حفظ منافع مالی اعضاء شورا برای ارائه به قوای سه‌گانه؛
- فراهم سازی زمینه تسهیلات و اعتبارات مالی در جهت توسعه فعالیت‌های اعضاء؛
- انجام فعالیت‌های آموزشی، علمی و تحقیقاتی؛
- پیگیری مطالبات اعضاء؛
- جلوگیری از انجام رقابت‌های ناسالم اعضاء در بازارهای داخلی و خارجی از طریق اعمال ضوابط کمیته انضباطی اتاق ایران؛
- نظارت بر فرآیند تولید و بهبود روش‌های کشت، اصلاح ژنتیکی، کمک به مبارزه با آفات و امور قرنطینه‌ای
- شناسایی و معرفی ماشین‌آلات کاشت و برداشت نخود برای تسهیل در روش‌های جاری؛
- تلاش برای دسترسی به بازارهای جهانی؛
- برقراری ارتباط با مراکز علمی و دانشگاهی داخلی و بین‌المللی جهت اصلاح روش‌های تولید و فرآوری نخود؛
- تلاش در جهت پوشش بیمه‌ای برای تولیدکنندگان، صاحبان صنایع و تجار نخود در مقابل خسارات احتمالی؛
- تشکیل صندوق حمایت از تولید و تجارت و نیز فعالیت‌های علمی در زمینه نخود؛ و ...
وظایف و اختیارات
برخی از مهم‌‌ترین و اساسی‌ترین وظایف و اختیارات شورا عبارتند از:
- تلاش برای ساماندهی تولید و تجارت داخلی و خارجی و مصرف نخود و فرآورده‌های آن؛
- بازاریابی مستمر جهانی و داخلی؛
- مشارکت گروهی در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها و تهیه و تنظیم پیش‌نویس قوانین، مقررات و مصوبات مرتبط با تولید و تجارت نخود در جهت حفظ منافع مالی اعضاء شورا برای ارائه به قوای سه‌گانه؛
- فراهم سازی زمینه تسهیلات و اعتبارات مالی در جهت توسعه فعالیت‌های اعضاء؛
- انجام فعالیت‌های آموزشی، علمی و تحقیقاتی؛
- پیگیری مطالبات اعضاء؛
- جلوگیری از انجام رقابت‌های ناسالم اعضاء در بازارهای داخلی و خارجی از طریق اعمال ضوابط کمیته انضباطی اتاق ایران؛
- نظارت بر فرآیند تولید و بهبود روش‌های کشت، اصلاح ژنتیکی، کمک به مبارزه با آفات و امور قرنطینه‌ای
- شناسایی و معرفی ماشین‌آلات کاشت و برداشت نخود برای تسهیل در روش‌های جاری؛
- تلاش برای دسترسی به بازارهای جهانی؛
- برقراری ارتباط با مراکز علمی و دانشگاهی داخلی و بین‌المللی جهت اصلاح روش‌های تولید و فرآوری نخود؛
- تلاش در جهت پوشش بیمه‌ای برای تولیدکنندگان، صاحبان صنایع و تجار نخود در مقابل خسارات احتمالی؛
- تشکیل صندوق حمایت از تولید و تجارت و نیز فعالیت‌های علمی در زمینه نخود؛ و ...
کمیته علمی شورا
با توجه به نقش تولید دانش بنیان در همه حوزه ها، بخش کشاورزی نیز مستثنی از این قضیه نبوده و به کمک و یاری کارشناسان علوم مختلف کشاورزی و قرارگری علم درکنار تجربه نیازمند بوده است .
در این راستا و پیرو اهداف و رویکرد شورای ملی نخود ایران و بعنوانی یکی از تشکل های ملی کشاورزی با بهره مندی از حضور کارشناسان کشاورزی، اساتید بزرگوار و دانشجویان نخبه کشاورزی اقدام به تشکیل کمیته علمی در 3 حوزه اصلی زیر نمود:
1- حوزه آموزش
2- حوزه تحقیقات
3- حوزه ترویج و تغذیه